Η παγκόσμια τάση, που αποζητά την αυθεντική απλότητα, είναι βασικό χαρακτηριστικό της Λήμνου και της γαστρονομίας της, η οποία έχει να παρουσιάσει έναν μοναδικό πλούτο, που παραμένει ανέγγιχτος από την εμπορευματοποίηση και το «δήθεν». Πάντα με σεβασμό στην παράδοση, οι άνθρωποι της ομηρικής «πιο αγαπημένης από όλες τις στεριές» κράτησαν μέχρι σήμερα πολλά από τα όμορφα στοιχεία του παρελθόντος, σαν να μην πέρασε μια μέρα.
Η αυθεντικότητα της Λήμνου συναντάται τόσο στους ανθρώπους της, όσο και στα προϊόντα της. Σε κάθε χωριό, σε κάθε καφενεδάκι, ο επισκέπτης θα πιει ένα τσίπουρο ή ένα κρασί με μεζέ ή φαγητό και θα απολαύσει τη φιλοξενία των ντόπιων.
Η ευλογημένη γη της Λήμνου και ο κάματος των ανθρώπων της την έκαναν ένα νησί πλούσιο σε αγαθά. Από τα πανάρχαια χρόνια υπήρξε σχεδόν αυτάρκης, ενώ έχει μια αξιόλογη γαστρονομική παράδοση, η οποία διατηρείται μέχρι σήμερα καθώς η Λήμνος δεν έχει υποστεί αλλοτρίωση λόγω του τουριστικού ρεύματος και ξεχωρίζει για την ποιότητα του γαστρονομικού της προϊόντος, η οποία βασίζεται όχι μόνο στην παράδοσή της αλλά και στις υψηλής ποιότητας πρώτες ύλες.
Σκηνές από την αγροτική ζωή της Λήμνου
Ο παλιός λημνιός αγρότης ξυπνούσε αξημέρωτα, τάιζε τα ζώα του και το ξημέρωμα, αφού τα πότιζε, τα έζευε στο χωράφι κι άρχιζε με το αλέτρι να ζευγαρίζει, να σπέρνει και να σκεπάζει το σπόρο όλη μέρα. Στο τέλος θέριζε, δεμάτιαζε και μετέφερε τα δεμάτια απ’ όλα τα χωράφια στον αλωνότοπο και έκανε τις θυμωνιές, έριχνε τα δεμάτια στο αλώνι και έτρεχε τα άλογα,τα γαϊδούρια και τα μουλάρια -μαζί με τη δικάνη και τα βόδια- για να λειώσει τα σπαρτά , περιμένοντας να φυσήξει ο αέρας για να λυχνίσει, να τα καθαρίσει με το κόσκινο, να τα σακιάσει.-καρπό και άχυρο- και να τα μεταφέρει στις αποθήκες του. Σε όλη αυτή τη διαδικασία παρούσα ήταν και η γυναίκα του αγρότη. Ακόμη και μωρομάννες καβάλα στο γαίδαρο πήγαιναν στα χωράφια με το παιδί στην αγκαλιά, αναποδογύριζαν το σαμάρι και το έκαναν κρεβατάκι για να βάλουν το παιδί. Έφευγε απ το χωράφι αργά το μεσιμέρι για να μαγιρέψει, μαζεύοντας μικρά ξύλα και κληματσίδες.
Κάθε Σάββατο έπρεπε να ζυμώσει ψωμιά για τουλάχιστο όλη την εβδομάδα. Αν είχε δικό της φούρνο καλώς. Αλλιώς τα μετέφερε με την πινακωτή σε φούρνο της γειτονιάς και αφού ψηνόταν τα τοποθετούσε στην κανιά.
Από το χθες στο σήμερα
Η αγροτοκτηνοτροφική παράδοση της Λήμνου, γνωστή από τα πανάρχαια χρόνια, συνεχίζεται ως τις μέρες μας με πιο σύχρονα φυσικά μέσα, ενώ η ίδια γη παράγει τα προϊόντα που φιλοξενεί μέχρι σήμερα το λημνιακό τραπέζι. Ζυμωτό ψωμί από το περίφημο σιτάρι της Λήμνου, φλομάρια και άλλα ντόπια ζυμαρικά, πουλερικά, κατσικίσιο και αρνίσιο κρέας, όσπρια, χορταρικά, κυνήγι, ψάρια και θανασσινά ειναι μερικά από τα πιο συνήθη πιάτα που θα συναντήσει κανείς στο τραπέζι των Λημνιών. Γαστρονομικές εμπειρίες που, παρά την απλότητά τους, ικανοποιούν και τον πιο απαιτητικό ουρανίσκο και σου μένουν στη μνήμη ίσως και για όλη σου τη ζωή.
Στο λημνιό σπίτι θα σε τρατάρουν επίσης υπέροχες λιχουδιές με σιροπιαστά, όπως οι σαμσάδες που μοσχοβολάνε από τα ντόπια αμύγδαλα, βενιζελικά (το γλυκό που έφτιαξαν οι Λημνιές προς τιμήν του Ελευθέριου Βενιζέλου) μυρωδάτα κουλουράκια, αλλά και τις περίφημες λαχταριστές πίτες, τις τηγανόπιτες και τα τυροπτούδια που τσιτσιρίζουν στο τηγάνι και διαχέουν παντού τη μυρωδιά του δυόσμου.
Ο σιτοβολώνας του Αιγαίου
Κατά μία εκδοχή, η Λήμνος οφείλει το όνομά της στο ομηρικό «λήιον» που σημαίνει σπαρμένο χωράφι. Σιτοβολώνας του Αιγαίου και προμηθευτής της αρχαίας Αθήνας, παράγει τα περίφημα σιτηρά της που αποτελούν ένα βασικό συστατικό των μοναδικών γεύσεών της. Τα πιο γνωστά, η παλαιότερη ποικιλία σταριού «μαυραγάνι», το σκληρό στάρι «Λήμνος», μία από τις νεώτερες ποικιλίες, το κριθάρι της Παναγιάς κ.α. Το διαλεχτό αλεύρι που παράγεται χρησιμοποιείται για να γίνουν τα εξαιρετικά ψωμιά, παξιμάδια (σταρένια, κριθαρένια, ολικής άλεσης και επτάζυμα), και λοιπά αρτοποιήματα και ζυμαρικά, όπως τα φλομάρια.
Κρασί, τσίπουρο και ούζο
Η φήμη του Λημνιού κρασιού με τα μεθυστικά αρώματα είναι πλέον διεθνής, καθώς ιδιαίτερα τα γλυκά κρασιά της που παράγονται από τα ώριμα σταφύλια της έχουν αποσπάσει διεθνείς διακρίσεις. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι ο βασιλιάς της Λήμνου ο Θόαντας ήταν σύμφωνα με τον μύθο γιος του Διονύσου και της Αριάδνης και αυτός δίδαξε στους Λημνιούς την τέχνη της αμπελουργίας.
Το Μοσχάτο Αλεξανδρείας καλλιεργείται εδώ και αιώνες, ενώ το αρχαιότερο καλαμπάκι ή Λημνιό έχει ιστορία η οποία χάνεται στα βάθη των χρόνων. Ίσως να φθάνει μέχρι τα χρόνια του Τρωικού Πολέμου, όταν οι Αχαιοί προμηθεύονταν κρασί από τη Λήμνο.
Εκτός από το φημισμένο κρασί της, η Λήμνος διαθέτει επίσης εξαιρετικό τσίπουρο και ούζο, που συνοδεύουν πολύ ταιριαστά τους μεζέδες και τις θαλασσινές νοστιμιές της.
Αν είστε τυχεροί και βρεθείτε στο νησί τον καιρό της απόσταξης από τα μέσα μέχρι τα τέλη του φθινοπώρου, ζήστε από κοντά σε ένα λακαριό την πρώτη δοκιμή, μαζί με μεζέδες καλή παρέα, τραγούδια και χορούς.
Τυρί
Η Λήμνος είναι «πατρίδα» ενός φημισμένου τυριού. Πρόκειται για το καλαθάκι, ένα προϊόν Π.Ο.Π. που πήρε την ονομασία του από τα μικρά πλεκτά καλάθια (τυρβόλια) μέσα στα οποία παράγεται μέχρι σήμερα με τον πατροπαράδοτο τρόπο από πρόβιο ή κατσικίσιο γάλα. Όμως στα γαλακτοκομικά προϊόντα για τα οποία είναι υπερήφανη η Λήμνος συμπεριλαμβάνεται και το μελίχλωρο τυρί το οποίο παρά τη χαμηλή αλατότητά του διαθέτει εξαιρετικό συνδυασμό γεύσης και αρωμάτων ενώ ξερό (μελίπαστο), χρησιμοποείται κατά κύριο λόγο τριμμένο σε ζυμαρικά ή για να γίνει ένα νοστιμότατο σαγανάκι.
Σουσάμι – Ταχίνι
Στην επίσης εξαιρετική ντόπια ποικιλία σουσαμιού οφείλεται και η παραγωγή ενός ιδιαίτερα εύγευστου ταχινιού, με μεθυστική μυρωδιά. Το ταχίνι αποτελεί επίσης κομμάτι της γαστρονομικής παράδοσης της Λήμνου, καθώς οι ντόπιοι, καλλιεργώντας συστηματικά την πρώτη ύλη του, το έφτιαχναν στους σουσαμόμυλους από τα πολύ παλιά χρόνια.
Ζυμαρικά
Φλομάρια, μακαρόνες, βαλάνες, αυτούδια και τόσα άλλα σχήματα και γεύσεις. Σερβίρονται με πετιμέζι και σε συνδυασμό με τα αρώματα του τριμμένου μελίπαστου τυριού. Το μεγάλο πλεονέκτημα που τους δίνει αυτήν την εξαιρετική γεύση είναι ότι παράγονται από το υψηλής ποιότητας λημνιό σιτάρι.
Μέλι
Η μυρωδιά του θυμαριού είναι μία από τις πρώτες εμπειρίες των αισθήσεών σου μόλις φτάσεις στη Λήμνο. Σ’ αυτό το θυμάρι οφείλεται η υπέροχη μυρωδιά του μελιού της, ενός μελιού με εξαιρετική, διεθνώς αναγνωρισμένη, ποιότητα. Συνοδεύει εξαίσια ένα κομμάτι λημνιό τυρί μαζί με σουσάμι.
Κρέας
Στην εποχή που προωθείται η κατανάλωση των αμνοεριφίων έναντι του βοδινού, η Λήμνος βρίσκεται στην πρώτη γραμμή. Στη διατροφική παράδοση της Λήμνου, κυριαρχούν το αρνί και το κατσίκι, αλλά και τα πουλερικά με βασιλιά τους τον κόκορα (πετνό) ο οποίος συνοδεύεται από φλομάρι (πιάτο πολύ αγαπητό και στις μέρες μας) ή γίνεται σούπα, ενώ το χοιρινό θα εμφανιστεί στο πρωτοχρονιάτικο τραπέζι (γουρτζέλ’ τ’ Αγιο Βασλιού λέγανε οι παλιοί).
Ψάρια και θαλασσινά
Τα αρώματα της θάλασσας δεν θα μπορούσαν να λείπουν από ένα νησιώτικο τραπέζι. Οι θάλασσες της Λήμνου και τα νόστιμα ψάρια και θαλασσινά τους τους προσφέρουν υπέροχες γαστρονομικές εμπειρίες με την απαραίτητη συνοδεία ενός λημνιού κρασιού, τσίπουρου ή ούζου. Ιδιαίτερης αξίας και τα ντόπια αλίπαστα, τα οποία παρουσιάζουν εξαιρετική ζήτηση από το καταναλωτικό κοινό, που επιβραβεύει την ξεχωριστή τους ποιότητα.
Φρέσκα φρούτα και γλυκά κουταλιού
Τα οπωροφόρα δέντρα της Λήμνου φορτωμένα καρπούς. Ζουμερά αχλάδια, ολόγλυκα σύκα, μυρωδάτα βερύκοκα και πεπόνια, νόστιμα ρόδια και άλλα φρούτα όπως τα σταφύλια, τα βύσσινα και τα κυδώνια είναι τα πλούσια δώρα της γης της Λήμνου. Από αυτά παράγονται και τα εξαιρετικά γλυκά κουταλιού που τα συναντάς σε κάθε σπίτι.
Πίτες
Το λημνιό αλεύρι, τα ολόφρεσκα γαλακτοκομικά προϊόντα και αυγά, τα χορταρικά και τα άλλα αγαθά της λημνιάς γης αποτελούν τις καλύτερες πρώτες ύλες για να γίνουν πίτες που θα σας μείνουν αξέχαστες. Χορτόπιτες, κολοκυθόπιτες (γλυκές, με κόκκινο κολοκύθι, κανέλα, τυρί), γαλατόπιτες, τυρόπιτες και διάφορες άλλες πίτες, όλες φτιαγμένες με αγνά υλικά σε σχήμα σαλιγκαριού.
Χόρτα, λαχανικά και μυρωδικά
Η ευλογημένη γη της Λήμνου γεμίζει το τραπέζι και με πλούσια χόρτα και λαχανικά. Άγρια χόρτα, αμπελοφάσουλα, φασόλια μαυρομάτικα, κολοκυθάκια, μελιτζάνες και ντομάτες είναι μερικά ακόμα αγαθά της λημνιακής φύσης, που χρησιμοποιούνται στα κύρια πιάτα ή για να φτιαχτούν όμορφες δροσερές σαλάτες. Από τα παλιότερα χρόνια μέχρι σήμερα, ό,τι υπάρχει στο χωράφι μπαίνει στην κατσαρόλα για να γίνει το «τουρλού».
Άφκος (φαβα)
Ένα ιδιαίτερο προϊόν της ντόπιας παραγωγής με ιδιαίτερη δυναμική είναι ο άφκος, ένα είδος φάβας που παράγεται από πράσινο μπιζέλι και μπορεί να ανταγωνιστεί επάξια άλλα φημισμένα είδη φάβας.
Η καλλιέργεια του ακόμη κα στης μέρες μας είναι αρκετά δύσκολη απαιτεί πολύ χειρονακτική εργασία καθώς το μάζεμα γίνετε με τα παραδοσιακά δρεπάνια και μόνο κατά της πρωινές ώρες … το αποτέλεσμα είναι μοναδικό ένα χρυσοκίτρινο σπόρο με μια μοναδική γεύση